O abando da lingua
O abando da lingua (II)
O abandono da lingua (III)
O abandono da lingua (IV)
O abandono da lingua (V)
Carta aberta a Francisco Rodríguez
Oportunismo, si; mesquindade, se cadra. Fraude, no...
Se Nuñez Feijóo quixera facer algo pola lingua
Indiferenza, e aínda acritude, á fala
Réquiem a unha fala asfixiada
Thursday, November 12, 2009
Réquiem a unha fala asfixiada
Corren malos tempos para a fala, e aínda peores para a democracia. Esborrallase a obxectividade, escorrega a veracidade; o rigor, producto prohibido; a verdade, meta inalcanzable. Xa tódolos patrios politizoides se dedican a dicir unicamente o que queira escoitar o patio. E como o patio é moitos patios e muda e cambia na realidade da propia veciñanza, a oportunista mensaxe, na constante da conveniencia, sempre indiferente aos reclamos da verdade, coma un camaleón que axexa, regula o uso da palabra, administra tons berros e pausas. Só conta caer ben. A verdade cada día máis preto de ser un estorbo que un indeleble reclamo. Quizais de cando en cando, e sempre ao servizo da conveniencia ou para gardar aparencias, acudir a ela e apañar unhas frangullas, tantas cantas abonden para disimular a profunda indiferenza –e aínda desprezo- que suscita nas máis das conciencias nos momentos aqueles cando a súa presenza houbera marcado diferenzas: A acepción do galego a menos, a lingua propia do país amplamente rexeitada por nós mesmos. Mais diolo faga mellor ca que a alguén se lle dea por intentar discernir algunhas das vastas moreas de causas detrás das nefastas consecuencias. Calquera cousa menos iso. A verdade segue sendo unha molestia. Pois non, xa non abonda con berrar lingua asasinada, xenocidio lingüistico, os ananos proliferan e sóbense ao poder para destruír o país con medidas de exterminio idiomático (Beiras dixit), e cantos outros berros infructíferos e inconsecuentes, cada vez máis aburridos e representativos dos fracasos propios ca das falsidades alleas, afastándonos con cada grito un chisquiño máis das solucións tan necesarias. E isto só para caer simpáticos á parroquia apampanada. ¡Ás solucións que as parta un raio!
Hai causas, sempre as hai. Nada pasa porque si. Pero para falar das causa necesitase un pouco menos de censura, un pouco máis de liberdade; un pouco menos de hipocrisía, un pouco máis de valentía; un pouco menos de soberbia, e ferrados de humildade. Galicia xa non é un país gobernado por alleos desleigados, nin por “ananos”, e agás notables excepcións, tal algunha que outra deputación dinástico-despótica, tampouco por caciques desaforados. Son galegos e galegas elixidos democraticamente pola sociedade galega quen a Galicia gobernan. Esta moda do politicamente correcto, da hipocrisía como medio, da simpatía como fin, da egolatría desmedida, hai que enfrontala, con tódolos moitos riscos inherentes.
Menos atención as consecuencias, que tamén, e máis ás causas. Porque é aí, nas cousas, na raíz, onde hai que buscar as solucións. Sería un descomunal despropósito suxerir que o presidente Núñez Feijóo é un ignorante; todos sabemos que é unha persoa culta, intelixente, evidentemente perspicaz e cun grande instinto de como administrar os tempos. E sería un descomunal despropósito suxerir que o presidente Núñez Feijóo é un traidor. E sería unha destructiva desgraza que un grupúsculo de ególatras “ilustrados”, guiados por razóns tan suiñosas como omnímodas, se sentiran autorizados a despachar xuízos desa natureza. O presidente Núñez Feijóo non é causa. El tamén é consecuencia. Velaí o problema, mentres as causas sigan fecundas as consecuencias ha seguir boiantes; as solucións, fuxidas.
Meus queridos compañeiros e compañeiras galeguistas -que son un de vós aínda que vos custe crelo-, a causa somos todos nós. Unha das causas máis destructivas é esa enfermidade que nos aflixe a moitos dos galeguistas e aos máis dos nacionalistas de racionalizar o nacionalismo periférico como algo que sempre é nobre decente e loable, aínda que estiver apadriñado co mesmísimo diabro. Que a ninguén se lle ocorra dicir algo -sobre todo se ese algo en unha verdade documentada e indisputable- que poida ofender sensibilidades nun grupo ou partido nacionalista periférico. Mate a quen mate ETA, a ambigüidade dos nacionalistas seguen sendo encomiable, honorable, e mesmo ben vendida como prudencia conmensurada, pola contra, o nacionalismo español sempre é malo, aínda cando for simple, honesto e lexítimo patriotismo. Non importa, se vai precedido por español, xa é, de seu, malo. E acabouse. Esa distorsión está alienando un notable número de galegos, incidindo nun rexeitamento de canto poida ser asociado co nacionalismo, véndoo como unha forza vil, destructiva, e allea a realidade social. E esta percepción de alleismo e anti-españolismo que se está labrando o nacionalismo periférico alimenta a politización -en plano negativo- do galego, ao ser percibido por moitos galegos como unha canle de transmisión de odio a España.
O galego merece moito máis. Merece o que merecen tódalas falas: ser fala do seu pobo, apolítica, ceibe, espontánea, e natural.
Hai causas, sempre as hai. Nada pasa porque si. Pero para falar das causa necesitase un pouco menos de censura, un pouco máis de liberdade; un pouco menos de hipocrisía, un pouco máis de valentía; un pouco menos de soberbia, e ferrados de humildade. Galicia xa non é un país gobernado por alleos desleigados, nin por “ananos”, e agás notables excepcións, tal algunha que outra deputación dinástico-despótica, tampouco por caciques desaforados. Son galegos e galegas elixidos democraticamente pola sociedade galega quen a Galicia gobernan. Esta moda do politicamente correcto, da hipocrisía como medio, da simpatía como fin, da egolatría desmedida, hai que enfrontala, con tódolos moitos riscos inherentes.
Menos atención as consecuencias, que tamén, e máis ás causas. Porque é aí, nas cousas, na raíz, onde hai que buscar as solucións. Sería un descomunal despropósito suxerir que o presidente Núñez Feijóo é un ignorante; todos sabemos que é unha persoa culta, intelixente, evidentemente perspicaz e cun grande instinto de como administrar os tempos. E sería un descomunal despropósito suxerir que o presidente Núñez Feijóo é un traidor. E sería unha destructiva desgraza que un grupúsculo de ególatras “ilustrados”, guiados por razóns tan suiñosas como omnímodas, se sentiran autorizados a despachar xuízos desa natureza. O presidente Núñez Feijóo non é causa. El tamén é consecuencia. Velaí o problema, mentres as causas sigan fecundas as consecuencias ha seguir boiantes; as solucións, fuxidas.
Meus queridos compañeiros e compañeiras galeguistas -que son un de vós aínda que vos custe crelo-, a causa somos todos nós. Unha das causas máis destructivas é esa enfermidade que nos aflixe a moitos dos galeguistas e aos máis dos nacionalistas de racionalizar o nacionalismo periférico como algo que sempre é nobre decente e loable, aínda que estiver apadriñado co mesmísimo diabro. Que a ninguén se lle ocorra dicir algo -sobre todo se ese algo en unha verdade documentada e indisputable- que poida ofender sensibilidades nun grupo ou partido nacionalista periférico. Mate a quen mate ETA, a ambigüidade dos nacionalistas seguen sendo encomiable, honorable, e mesmo ben vendida como prudencia conmensurada, pola contra, o nacionalismo español sempre é malo, aínda cando for simple, honesto e lexítimo patriotismo. Non importa, se vai precedido por español, xa é, de seu, malo. E acabouse. Esa distorsión está alienando un notable número de galegos, incidindo nun rexeitamento de canto poida ser asociado co nacionalismo, véndoo como unha forza vil, destructiva, e allea a realidade social. E esta percepción de alleismo e anti-españolismo que se está labrando o nacionalismo periférico alimenta a politización -en plano negativo- do galego, ao ser percibido por moitos galegos como unha canle de transmisión de odio a España.
O galego merece moito máis. Merece o que merecen tódalas falas: ser fala do seu pobo, apolítica, ceibe, espontánea, e natural.
Monday, November 9, 2009
Indiferenza, e aínda acritude, á fala
Na miña última viaxe ao país, o pasado Nadal, quedei verdadeiramente preocupado coa actitude de indiferenza, e aínda tamén dun algo de acritude, nun notable número dos de Nós no que atinxe á fala. Explícome:
Desta volta aterrei en Alvedro. Foi unha viaxe longa e cansa, quizais iso foi o que me levou a mirar polas maletas sen antes ollar a designación no chisme ese que segue dando voltas e voltas ateigado de xente, coma min, que pensan, no seu cansanzo e ansiedade, que a forza dos ollos pode realizar milagres e así facer que a equipaxe apareza antes. Non apareceu. E xa cando me fartei de estar de papanatas, deime conta que había outro chisme, tamén ateigado de maletas, pero moita menos xente. Era neste onde rodaba a equipaxe procedente do estranxeiro. Está nunha esquina un pouquiño maís privada, onde para nela saír (ou entrar) hai que saudar a unha parella da Garda Civil. Dei dous pasos na dirección onde, evidentemente, estaría a miña equipaxe, os Gardas Civís dirixíronse a min cun “de donde viene?” (con animo de facer o seu traballo e ao tempo informar), contesteille cun “veño dos Estados Unidos, vía Londres-Madrid, e penso é alí onde hai que recoller a equipaxe que vén da fóra”. Contestoume o máis vello dos dos, xa en vernáculo: si... si, o… de Estados Unidos sae por alí. Pase … pase”. Non sei se os compañeiros da Mesa aprobarían o breve diálogo cos gardas, digo eu polo de comezar en castelán; a min non me sentou mal. Non asumiron que eu fora galego e dirixíronse a min en castelán, cando eu lle contestei en galego –que no ámbito galego contéstolle en galego a tododiós- mudaron para o galego e incluso se lle notaba agrado que así fora. Unha para a Garda Civil. Non vén a conto, mais as poucas experiencias que levo tendo coa Garda Civil téñenme medio convencido que probablemente sexan a institución de ámbito estatal que mellor se adaptou á democracia, mesmo, unha das poucas que entende o concepto de Servizo Civil.
Sigamos. Non son filosofo, que o somos todos, nin son psicólogo, que tamén o somos, pero as cousas vense doutra maneira cando un leva un tempo fóra e anda cos días contados. É por iso que estas pequenas experiencias para min non son tan pequenas nin as súas insignificancias tan insignificantes. Xa coa equipaxe recollida, funme ó mostrador de aluguer de coches. Atendeume unha moza de sorriso fácil e permanente, moi agradable, atenta, dilixente e amable. Exemplar eran as súas destrezas de atención ao cliente; saíalle da maneira máis natural, que o era. Non me falou nin unha palabra en galego, nin eu a ela en castelán. Adhírese á lóxica dos tempos que as empresas de aluguer de automóbiles, nun aeroporto, non asuman que o pasaxeiro sexa local e procuren que os empregados resolvan tamén noutras falas, domesticas e alleas. Non obstante, penso –non teño medios de probalo - que as empresas de aluguer de automóbiles, nos aeroportos galegos, desincentivan o uso do galego. Eu, por máis que rebusque, non lle atopo outra explicación, pois aquela amable rapaza (xenuinamente amable) non abrigaba nada de chulería, pola contra, non me canso de subliñar o respectuosa, amable, dilixente e agradable que foi. Non sendo esta a primeira experiencia de indiferenza ao galego por unha empresa de alugar de coches (xa perdín a conta das veces que me aconteceu en Lavacolla), xa logo, as rapazas –case todas son rapazas- están incentivadas (quizais mesmo ameazadas) a non usar o galego. Suspenso lingüistico ás empresas de aluguer de automóbiles.
Roubáronme o logotipo do coche. É o meu entender que neses casos hai que reporter o incidente á Policía Nacional para lle presentar un reporte á compañía de aluguer. Cadrou en mal día: o un de xaneiro. Alá me fun (Santiago) ó cuartel. Saudei ao policía que vixiaba a entrada, contestoume en castelán, expliqueille o acontecido, colleu o teléfono e comunícalle a quen no outro lado contestou, e pregúntalle “lo atiendes?” . Pois claro que me molestou a implicación, mais colgou o teléfono e apuntou a unha porta indicándome “allí le atenderán”. Así foi. Atendéronme, e atendéronme ben: puntuais, dilixentes e amables. Nunca amosaron indicios de incomodidade pola miña adhesión ao galego; mais eles todo en castelán. Vale, a Nacional é un copo de seguridade do Estado e a lingua oficial do Estado e o castelán, cousa que, sen vir a canto, eu respecto, e mesmo recoñezo que algúns dos oficiais poden ou non saber galego e non por iso han deixar de traballar onde foran designados polos seus superiores. Pero, cal será a probabilidade que dos tres oficiais nin un fora galego? Queda as dúbidas, e mentres non se aclaren, suspenso lingüistico á Nacional.
Como estaba perdendo por dous a un (grazas ao rebote da Garda Civil non eran dous a cero), aliviábame saber que tiña o empate no peto, ou iso eu pensaba, pois quedábame un asunto por atender onde o uso do galego estaba garantido: Facíame falta unha Partilla de Nacemento, alá me fun ao Porto do Son – ollo que estamos no Porto do Son, onde, dende que o mundo é mundo, non é que se fale galego, é que nunca se falou outra cousa -, entro na Casa do concello, atópome cun veciño que alí anda a resolver algún asunto, el mesmo me dixo á que porta ir. Entro e aténdeme un mozo, atento e dilixente, pero tamén distante, e aínda cun algo de displicencia; eso si, axiña tomou a prudente decisión de disimular o desagrado que lle producía que eu falara en galego. Penso que fixo mellor traballa ca min. A práctica, supoño. Aínda menos mal que era atento, porque se por riba de non me responder en galego (aclaro: considérome unha persoa sensata, razoable e flexible, de mente máis ben enxoita e pouco dada ó escorregar, e tamén adaptable ás varias realidades que conforma España, pero hai un raíña no imaxinario que no penso cruzar, nunca: falar castelán no Porto do Son…?). Esta última experiencia, por máis insignificante, é completamente incomprensible e decididamente inaceptable, e, sobre todo, profundamente preocupante. Con todo, xa non teño tempo nin medios, mais aínda se os tiver, non penso lever os meus berros á rúa. Visto o visto e vendo como vai a cousa, xa hai ruído abondo. Suspenso lingüistico no corazón mesmo do universo do galego... Si, moitas veces inverosímil que no Porto do Son un Servidor Civil teña o descaro, a desvergonza, o desrespecto, de non lle contestar en galego a un paisano que en galego a el se dirixiu. Pois si, por máis incrible, no Porto do Son.
Desta volta aterrei en Alvedro. Foi unha viaxe longa e cansa, quizais iso foi o que me levou a mirar polas maletas sen antes ollar a designación no chisme ese que segue dando voltas e voltas ateigado de xente, coma min, que pensan, no seu cansanzo e ansiedade, que a forza dos ollos pode realizar milagres e así facer que a equipaxe apareza antes. Non apareceu. E xa cando me fartei de estar de papanatas, deime conta que había outro chisme, tamén ateigado de maletas, pero moita menos xente. Era neste onde rodaba a equipaxe procedente do estranxeiro. Está nunha esquina un pouquiño maís privada, onde para nela saír (ou entrar) hai que saudar a unha parella da Garda Civil. Dei dous pasos na dirección onde, evidentemente, estaría a miña equipaxe, os Gardas Civís dirixíronse a min cun “de donde viene?” (con animo de facer o seu traballo e ao tempo informar), contesteille cun “veño dos Estados Unidos, vía Londres-Madrid, e penso é alí onde hai que recoller a equipaxe que vén da fóra”. Contestoume o máis vello dos dos, xa en vernáculo: si... si, o… de Estados Unidos sae por alí. Pase … pase”. Non sei se os compañeiros da Mesa aprobarían o breve diálogo cos gardas, digo eu polo de comezar en castelán; a min non me sentou mal. Non asumiron que eu fora galego e dirixíronse a min en castelán, cando eu lle contestei en galego –que no ámbito galego contéstolle en galego a tododiós- mudaron para o galego e incluso se lle notaba agrado que así fora. Unha para a Garda Civil. Non vén a conto, mais as poucas experiencias que levo tendo coa Garda Civil téñenme medio convencido que probablemente sexan a institución de ámbito estatal que mellor se adaptou á democracia, mesmo, unha das poucas que entende o concepto de Servizo Civil.
Sigamos. Non son filosofo, que o somos todos, nin son psicólogo, que tamén o somos, pero as cousas vense doutra maneira cando un leva un tempo fóra e anda cos días contados. É por iso que estas pequenas experiencias para min non son tan pequenas nin as súas insignificancias tan insignificantes. Xa coa equipaxe recollida, funme ó mostrador de aluguer de coches. Atendeume unha moza de sorriso fácil e permanente, moi agradable, atenta, dilixente e amable. Exemplar eran as súas destrezas de atención ao cliente; saíalle da maneira máis natural, que o era. Non me falou nin unha palabra en galego, nin eu a ela en castelán. Adhírese á lóxica dos tempos que as empresas de aluguer de automóbiles, nun aeroporto, non asuman que o pasaxeiro sexa local e procuren que os empregados resolvan tamén noutras falas, domesticas e alleas. Non obstante, penso –non teño medios de probalo - que as empresas de aluguer de automóbiles, nos aeroportos galegos, desincentivan o uso do galego. Eu, por máis que rebusque, non lle atopo outra explicación, pois aquela amable rapaza (xenuinamente amable) non abrigaba nada de chulería, pola contra, non me canso de subliñar o respectuosa, amable, dilixente e agradable que foi. Non sendo esta a primeira experiencia de indiferenza ao galego por unha empresa de alugar de coches (xa perdín a conta das veces que me aconteceu en Lavacolla), xa logo, as rapazas –case todas son rapazas- están incentivadas (quizais mesmo ameazadas) a non usar o galego. Suspenso lingüistico ás empresas de aluguer de automóbiles.
Roubáronme o logotipo do coche. É o meu entender que neses casos hai que reporter o incidente á Policía Nacional para lle presentar un reporte á compañía de aluguer. Cadrou en mal día: o un de xaneiro. Alá me fun (Santiago) ó cuartel. Saudei ao policía que vixiaba a entrada, contestoume en castelán, expliqueille o acontecido, colleu o teléfono e comunícalle a quen no outro lado contestou, e pregúntalle “lo atiendes?” . Pois claro que me molestou a implicación, mais colgou o teléfono e apuntou a unha porta indicándome “allí le atenderán”. Así foi. Atendéronme, e atendéronme ben: puntuais, dilixentes e amables. Nunca amosaron indicios de incomodidade pola miña adhesión ao galego; mais eles todo en castelán. Vale, a Nacional é un copo de seguridade do Estado e a lingua oficial do Estado e o castelán, cousa que, sen vir a canto, eu respecto, e mesmo recoñezo que algúns dos oficiais poden ou non saber galego e non por iso han deixar de traballar onde foran designados polos seus superiores. Pero, cal será a probabilidade que dos tres oficiais nin un fora galego? Queda as dúbidas, e mentres non se aclaren, suspenso lingüistico á Nacional.
Como estaba perdendo por dous a un (grazas ao rebote da Garda Civil non eran dous a cero), aliviábame saber que tiña o empate no peto, ou iso eu pensaba, pois quedábame un asunto por atender onde o uso do galego estaba garantido: Facíame falta unha Partilla de Nacemento, alá me fun ao Porto do Son – ollo que estamos no Porto do Son, onde, dende que o mundo é mundo, non é que se fale galego, é que nunca se falou outra cousa -, entro na Casa do concello, atópome cun veciño que alí anda a resolver algún asunto, el mesmo me dixo á que porta ir. Entro e aténdeme un mozo, atento e dilixente, pero tamén distante, e aínda cun algo de displicencia; eso si, axiña tomou a prudente decisión de disimular o desagrado que lle producía que eu falara en galego. Penso que fixo mellor traballa ca min. A práctica, supoño. Aínda menos mal que era atento, porque se por riba de non me responder en galego (aclaro: considérome unha persoa sensata, razoable e flexible, de mente máis ben enxoita e pouco dada ó escorregar, e tamén adaptable ás varias realidades que conforma España, pero hai un raíña no imaxinario que no penso cruzar, nunca: falar castelán no Porto do Son…?). Esta última experiencia, por máis insignificante, é completamente incomprensible e decididamente inaceptable, e, sobre todo, profundamente preocupante. Con todo, xa non teño tempo nin medios, mais aínda se os tiver, non penso lever os meus berros á rúa. Visto o visto e vendo como vai a cousa, xa hai ruído abondo. Suspenso lingüistico no corazón mesmo do universo do galego... Si, moitas veces inverosímil que no Porto do Son un Servidor Civil teña o descaro, a desvergonza, o desrespecto, de non lle contestar en galego a un paisano que en galego a el se dirixiu. Pois si, por máis incrible, no Porto do Son.
Se Nuñez Feijóo quixera facer algo pola lingua
É nos momentos de fortaleza cando os grande lideres máis se afastan da demagoxia e da soberbia, para erguerse e mergullarse na serenidade e así enfrontar os problemas máis acuciantes. Non hai dúbida que o presidente Nuñez Feijóo se atopa nun momento de notable fortaleza: ganou, contra pronóstico, as autonómicas, e nas europeas (mérito del ou non) en Galicia o seu partido arrasou. E é nos momentos de fortaleza cando os temas máis controvertidos deben ser abordados, para así deixar constancia que as decisións tomadas non son producto de sentir o coiro das botas dos grupos de influencia apertando no pescozo. Deixar constancia que son decisións sopesadas, solidarias, e pensadas para perdurar. E é en momentos coma estes cando o presidente podía abordar, con honradez e honorabilidade, o tema do galego no ensino. Mais iso, claro, se Nuñez Feijóo quixera facer algo pola fala, que non quer.
Se Nuñez Feijóo quixera facer algo pola lingua, que non quer, e ao tempo atender as promesas electorais, que certamente as debe atender, deixaríase de gastar os cartos dos contribuíntes en mandarlle papeliños aos pais con fillos en idade escolar e restauraría os acordos consensuados na era Fraga: aquilo do 50% en cada fala, e misión cumprida. Aquel acordo, consensuado, era un bo acordo. Era un bo acordo porque sentaba a súa lexitimidade na realidade social de Galicia, que, nun contexto lingüistico, está abondosamente claro non quere prescindir de ningunha das dúas falas.
Aquel acordo necesitaba e necesita dun novo consenso: impecable firmeza no que atinxe ao seu cumprimento. E se Nuñez Feijóo quixera facer algo pola lingua, que non quer, faría unha visita (que non necesariamente presencial) á RAG para informarse e mergullarse na Normativa e proxectar á RAG como única autoridade no que respecta á gobernación da fala. Asemade, daría instruccións ás Consellerías pertinentes que, en comunicación constante coa RAG, desenvolveran un programa de inspección escolar cuxo propósito sería asegurarse que a docencia en lingua galega tivera o mesmo rigor que se lle reserva ao castelán. Explícome: Calquera docente deses que pensa que foron tocados pola man de Deus e que pensan que están por encima da lei, que inventen ou importen normas alleas á realidade social expresada pola RAG e recoñecida pola ordenación xurídica de Galicia, despedilos, sen previo aviso e con perda total de tódolos dereitos acumulados (ou mellor dito, usurpados), e mesmo presentarlle cargos por estafa e fraude á sociedade. A violación do contracto social non pode ser unha cuestión menor. O galego é unha lingua sería, unha lingua seria tratada como un farrapo calquera, incluso por moitos dos que din defendela. E como lingua seria, que o é, a súa ensinanza (correcta) é algo irrenunciable, e iso implica adherirse á Normativa, sendo esta a manifestación máis aproximada á realidade da fala viva.
Cumprir co acordo do 50% con rigor e respecto é o máis aproximado á vontade colectiva do pobo galego. Para saber iso non é necesario manchar o correo das familias galegas con demagoxias disfrazadas de democracia; mais iso, claro, se Nuñez Feijóo quixera facer algo pola fala, que non quer.
Se Nuñez Feijóo quixera facer algo pola lingua, que non quer, e ao tempo atender as promesas electorais, que certamente as debe atender, deixaríase de gastar os cartos dos contribuíntes en mandarlle papeliños aos pais con fillos en idade escolar e restauraría os acordos consensuados na era Fraga: aquilo do 50% en cada fala, e misión cumprida. Aquel acordo, consensuado, era un bo acordo. Era un bo acordo porque sentaba a súa lexitimidade na realidade social de Galicia, que, nun contexto lingüistico, está abondosamente claro non quere prescindir de ningunha das dúas falas.
Aquel acordo necesitaba e necesita dun novo consenso: impecable firmeza no que atinxe ao seu cumprimento. E se Nuñez Feijóo quixera facer algo pola lingua, que non quer, faría unha visita (que non necesariamente presencial) á RAG para informarse e mergullarse na Normativa e proxectar á RAG como única autoridade no que respecta á gobernación da fala. Asemade, daría instruccións ás Consellerías pertinentes que, en comunicación constante coa RAG, desenvolveran un programa de inspección escolar cuxo propósito sería asegurarse que a docencia en lingua galega tivera o mesmo rigor que se lle reserva ao castelán. Explícome: Calquera docente deses que pensa que foron tocados pola man de Deus e que pensan que están por encima da lei, que inventen ou importen normas alleas á realidade social expresada pola RAG e recoñecida pola ordenación xurídica de Galicia, despedilos, sen previo aviso e con perda total de tódolos dereitos acumulados (ou mellor dito, usurpados), e mesmo presentarlle cargos por estafa e fraude á sociedade. A violación do contracto social non pode ser unha cuestión menor. O galego é unha lingua sería, unha lingua seria tratada como un farrapo calquera, incluso por moitos dos que din defendela. E como lingua seria, que o é, a súa ensinanza (correcta) é algo irrenunciable, e iso implica adherirse á Normativa, sendo esta a manifestación máis aproximada á realidade da fala viva.
Cumprir co acordo do 50% con rigor e respecto é o máis aproximado á vontade colectiva do pobo galego. Para saber iso non é necesario manchar o correo das familias galegas con demagoxias disfrazadas de democracia; mais iso, claro, se Nuñez Feijóo quixera facer algo pola fala, que non quer.
Oportunismo, si; mesquindade, se cadra. Fraude, non
Non serei eu –ou se cadra si- quen lle leve a contra aos persoeiros da cultura que nos argumentan que “o dano está feito”, e, mesmo, que xa é “irreversible”. Siloxismo desafortunado. Dano, si; irreversible, nunca. Os ataques ao máis emblemático do noso patrimonio non son nada novo, e seguimos aquí. Sementar na conciencia da nosa xente un estado de derrota irreversible é bastante máis daniño cá máis desnortada e oportunista das enquisas.
Que no que atinxe á fala é lamentable a maneira de pensar –quizais maioritaria- da nosa sociedade, para min é indiscutible. É comprensible a adhesión ao castelán? Pois claro que si. Eu, nado nunha aldea, incapaz de soster unha conversación en castelán ata xa ben entrados os catorce ou quince anos, sinto aprecio e adhesión a esta fermosa lingua que, coma case todas, en case tódolos recunchos do mundo, foi imposta. Esa imposición, xa repousada na historia, é de supoñer que puido haber deixado algunhas cicatrices na conciencia individual e colectiva do de Nós. Eu mesmo lembro miña nai (cando me levaba aos médicos a Santiago) humillada loitar como podía para expresarse nunha lingua que nin era dela nin coñecía nin sentía. Eu –e coma min moitos- podo afogarme nunha charca de resentimento ou celebrar os novos tempos, e mesmo disfrutar dunha das linguas máis traballadas na historia da humanidade. Esa decisión cada un de nós ha ter que tomar a súa, sen odios nin resentimentos, e, sobre todo, sen medo. Non obstante, aí quedou esa cicatriz. Para sempre. Na hei borrar. Heina levar comigo, testemuño permanente de que o pasado si sucedeu. Mais, máis real có pasado é o agora e aquí (esa mestura do presente continuo, do pasado inmediato, e do futuro que xa alborexa), e no agora e aquí os odios e mailos resentimentos sobran todos. E sobran todos porque no agora e aquí é onde se ha labrar o futuro, e o futuro reclama bases moito máis sólidas cás sementadas no resentimento. E é lamentable que os pais non lle deran ó galego -como mínimo- a mesma deferencia que lle outorgaron ó castelán: unha cousa é rexeitar a inmersión lingüística e outra, moi deferente, é rexeitar a lingua autóctona do país; iso non se pode explicar. E como non se pode explicar ten que ter o seu berce en fobias irracionais. Fobias que temos que axudarlle á xente a superar. Pero sumar erros non nos ha acaroar máis á solución. E tamén é lamentable, mesmo un erro, que moitos compañeiros galeguistas progresistas falen de fraude onde todos sabemos que non houbo tal cousa, alomenos non no sentido estricto da palabra. Se a consulta de Núñez Feijóo foi un erro, que o foi, e coma todo erro só pode suscitar dano. Non obstante, quede claro, as reaccións de sectores progresistas ó suxerir que en Galicia poida haber fraude nunha enquisa tampouco lle han facer moito ben ó país. Iso tamén é daniño, e potencialmente pernicioso: equiparar a nosa integridade democrática coas chapuzas das repúblicas bananeiras. A chapuza está no feito e non nas formas. Falemos pois de oportunismo, que si o houbo, e moito, quizais incluso algo de mesquindade. Mais o oportunismo non é fraude, e por desgraza para todos xa é inherente á política do cotián.
Nestas época de desesperación económica é fácil confundirnos aos pais, que o único que procuramos é que no futuro haxa futuro para os nosos fillos. Ó reducer o galego a un simple instrumento de comunicación, pois claro que sofre en comparación co castelán e co inglés, e a preocupación a que os fillos non sexan empregables lévanos, guiados polo medo, a reaccións irracionais, tal é fuxir do maís grande patrimonio do noso país: a lingua galega.
É responsabilidade colectiva de todos nós afastarnos das lerias infructíferas e poñernos a traballa para retransmitirlle ás nosas familias a confianza enraizada na sabenza de que a acepción do galego non reclama renunciar a absolutamente nada (enténdase castelán e inglés). E mesmo axudarlle a entender que ese gran patrimonio que nos une e define é a máis grande fonte de solidariedade, o fío que mantén ao país unido; velaí a súa utilidade. Non hai maior garantía de futuro ca solidariedade.
Foi unha desafortunada e oportunista consulta, nin máis nin menos. Afastémonos dos despropósitos e poñámonos a traballar para que quede niso. De fraude non falemos, o noso sistema democrático merece ese mínimo de consideración.
Que no que atinxe á fala é lamentable a maneira de pensar –quizais maioritaria- da nosa sociedade, para min é indiscutible. É comprensible a adhesión ao castelán? Pois claro que si. Eu, nado nunha aldea, incapaz de soster unha conversación en castelán ata xa ben entrados os catorce ou quince anos, sinto aprecio e adhesión a esta fermosa lingua que, coma case todas, en case tódolos recunchos do mundo, foi imposta. Esa imposición, xa repousada na historia, é de supoñer que puido haber deixado algunhas cicatrices na conciencia individual e colectiva do de Nós. Eu mesmo lembro miña nai (cando me levaba aos médicos a Santiago) humillada loitar como podía para expresarse nunha lingua que nin era dela nin coñecía nin sentía. Eu –e coma min moitos- podo afogarme nunha charca de resentimento ou celebrar os novos tempos, e mesmo disfrutar dunha das linguas máis traballadas na historia da humanidade. Esa decisión cada un de nós ha ter que tomar a súa, sen odios nin resentimentos, e, sobre todo, sen medo. Non obstante, aí quedou esa cicatriz. Para sempre. Na hei borrar. Heina levar comigo, testemuño permanente de que o pasado si sucedeu. Mais, máis real có pasado é o agora e aquí (esa mestura do presente continuo, do pasado inmediato, e do futuro que xa alborexa), e no agora e aquí os odios e mailos resentimentos sobran todos. E sobran todos porque no agora e aquí é onde se ha labrar o futuro, e o futuro reclama bases moito máis sólidas cás sementadas no resentimento. E é lamentable que os pais non lle deran ó galego -como mínimo- a mesma deferencia que lle outorgaron ó castelán: unha cousa é rexeitar a inmersión lingüística e outra, moi deferente, é rexeitar a lingua autóctona do país; iso non se pode explicar. E como non se pode explicar ten que ter o seu berce en fobias irracionais. Fobias que temos que axudarlle á xente a superar. Pero sumar erros non nos ha acaroar máis á solución. E tamén é lamentable, mesmo un erro, que moitos compañeiros galeguistas progresistas falen de fraude onde todos sabemos que non houbo tal cousa, alomenos non no sentido estricto da palabra. Se a consulta de Núñez Feijóo foi un erro, que o foi, e coma todo erro só pode suscitar dano. Non obstante, quede claro, as reaccións de sectores progresistas ó suxerir que en Galicia poida haber fraude nunha enquisa tampouco lle han facer moito ben ó país. Iso tamén é daniño, e potencialmente pernicioso: equiparar a nosa integridade democrática coas chapuzas das repúblicas bananeiras. A chapuza está no feito e non nas formas. Falemos pois de oportunismo, que si o houbo, e moito, quizais incluso algo de mesquindade. Mais o oportunismo non é fraude, e por desgraza para todos xa é inherente á política do cotián.
Nestas época de desesperación económica é fácil confundirnos aos pais, que o único que procuramos é que no futuro haxa futuro para os nosos fillos. Ó reducer o galego a un simple instrumento de comunicación, pois claro que sofre en comparación co castelán e co inglés, e a preocupación a que os fillos non sexan empregables lévanos, guiados polo medo, a reaccións irracionais, tal é fuxir do maís grande patrimonio do noso país: a lingua galega.
É responsabilidade colectiva de todos nós afastarnos das lerias infructíferas e poñernos a traballa para retransmitirlle ás nosas familias a confianza enraizada na sabenza de que a acepción do galego non reclama renunciar a absolutamente nada (enténdase castelán e inglés). E mesmo axudarlle a entender que ese gran patrimonio que nos une e define é a máis grande fonte de solidariedade, o fío que mantén ao país unido; velaí a súa utilidade. Non hai maior garantía de futuro ca solidariedade.
Foi unha desafortunada e oportunista consulta, nin máis nin menos. Afastémonos dos despropósitos e poñámonos a traballar para que quede niso. De fraude non falemos, o noso sistema democrático merece ese mínimo de consideración.
Carta aberta a Francisco Rodríguez
Prezado D. Francisco, a propósito do seu artigo do martes, 21 de outubro do 2008, “Galego-portugués”, afirmo intuír as máis nobres intencións no alí deitado; as máis desastrosas consecuencias, tamén. Non pode quedar marxe de dúbida que a primeira responsabilidade colectiva de todo pobo é defender a súa personalidade e identidade cultural. Nada, ningunha causa, ningún idealismo, ningunha percepción de solidariedade xustifican comprometer a identidade cultural dun país. En Galicia, a identidade cultural centrase na lingua, comezando polo mesmo nome da fala: galego; o mesmo nome que o pobo. Xa logo, a risco de abusar do vello proverbio, aquelo de que “de boas intencións está o inferno cheo”, manifesto as miñas intencións de fuxir, de contado, das honorables intencións que vostede debulla e cisca no seu artigo e vou deitar a miña atención nas terribles consecuencias, das que sinto arrepiantes calafríos coma agoiros dun mal xa sementado. Sen máis lerias, D. Francisco, Galicia existe de seu, e non como un anaco de Portugal sen norte nos seus camiños, sen propósito no seu andar. Algúns de nós, coido que aínda moitos, sabemos moi ben quen somos, e en que leiras labrar. Algúns de nós non necesitamos de estudos técnico-científicos deses sabios lingüistas esquecidos do verdadeiro escoitar, nin das sabenzas de historiadores beatificados, máis atentos aos labrados das pedras có sentir de quen as labrou; abóndanos, a nós-outros, con escoitar o latexar do corazón da nosa terra, as humildes agarimosas voces dos nosos avós labregos, os coloridos firmes berros dos nosos garridos mariñeiros, o mastigar as palabras amor, agarimo, saudade ou acougo, para atopar abeiros no camiño e fe no noso destino. Para algúns de nós Galicia é intocable, en tódalas súas instancias, en tódalas súas manifestacións. Intocable.
Inaceptable. O galego non pode tomar o nome galego-portugués namentres o portugués sega chamándose simplemente portugués. Tal acción sentenciaría ó galego a ser percibido como un inservible dialecto do portugués, e, así, reafirmando a gran mentira xa ancorada nos libros de texto en toda a “lusofonía”, arestora xa tamén promovida por algúns de de Nós. Se hai algunha posibilidade de camiñar na dirección dunha unión lingüística, é, irrevogablemente, Portugal quen está chamado a dar o primeiro paso, nomeando á lingua galego-portugués: nos libros de texto e de uso oficial, nas institucións, na mesmísima Constitución da República Portuguesa. Ese día, falemos. Falemos entre iguais, ó abeiro da sabenza que o obxectivo non é destruír Galicia como ente cultural singular, que o é, nin envorcar as voces dos nosos devanceiros nos vertedoiros do esquezo, que nunca! ha suceder. Tódalas accións que non partan dunha veracidade histórica inapelable só teñen como única conclusión derrear a nosa identidade cultural. Repito, “de boas intencións está o inferno cheo”.
Non obstante, acepto como axiomático que reclamar para o galego a grafía portuguesa é tan lexitimo coma defender a grafía actual (a da RAG). O que non é lexitimo –non pode selo- é defender institucións alternas que debiliten, desacrediten e lle reste identidade á fala, de todos. Sendo a grafía un simple instrumento para expresar a lingua, calquera grafía, de seu, é lexitima. Hai casos notables de linguas que trocaron a súa grafía histórica e autóctona por outra que lle resultaba de máis conveniencia, e non pasou nada: o turco; e hai casos nos que unha mesma lingua - por motivos históricos e afinidades sociais - expresase en países adxacentes con grafías moi diferentes: serbocroata. E aínda hai exemplos nos que unha mesma lingua racha porque dos ou máis territorios que falan cadansúa variante valoran a súa singularidade nacional e maila súa afirmación identitaria máis cá unidade da fala: checo e eslovaco, e agora xa tamén o montenegrino. Todas esas opcións son lexitimas e serven seus propósitos. Mais este tanto ten quedar claro: a voz dun pobo está chamada á evolución espontánea, e nunca as súas formas e modos han ser forzados por academias, propias ou alleas. A voz colectiva da nosa sociedade, no que atinxe á lingua, é a da RAG; esta é a única institución autorizada para sopesar unha grafía sobre a outra e elixir a que tiver maior acepción e for máis representativa da realidade de Nós. As academias impostoras só perseguen divíder a sociedade e debilitar a fala; son, en conclusión, froita envelenada.
Tódolos debates son lexítimos, xaora que si, pero só unha decisión é lexitima, a da RAG. E, de feito, xa elixiu. O debate sobre a grafía, e só a grafía (nas voces, formas e modos de falar que herdamos dos noso devanceiros que ninguén me toque), pode continuar, e, mesmo, a grafía pode chegar a mudar, máis iso só é posible e lexitimo se parte da RAG, e se esta actúa en resposta a un reclamo social maioritario. A lingua, na súa manifestación máis pura, é a voz do pobo, e sempre ha ser espontánea e libre, ceibe dos cabestros da egolatría académica e da podremia política, ou aínda peor, dos odios infundidos. E, no noso caso, o nome da fala é completamente irrenunciable: galego. O nome da fala é parte intrínseca e inseparable da nosa identidade como galegos.
A lingua dun pobo é iso, lingua dun pobo, e é de natureza apolínea. Non necesita centos de millóns de falantes, non necesita ducias de países que a falen, e non necesita de empresas estranxeiras que a avalen; pero si necesita da alma e corazón do seu pobo, e a cambio, nútreo de identidade, afírmalle a súa singularidade, e sérvelle de áncora inamovible nas recorrentes tempestade. Tódolos debates (sensatos) en prol de un acaroamento ó portugués deben quedar reducidos á grafía, a partir de aí non hai nada que falar. Sería de suicidas suxerir que a nosa fonética, sintaxe e semántica, fermentadas dende o fondo dos séculos, prezada herdanza milenaria, se puideran mudar por decreto. O día que o galego pretenda ser algo máis ca fonte e afirmación da nosa identidade, áncora da nosa singularidade, ese día ha deixar de ser galego, ha deixar de ser noso. Ese día ha deixar de ser útil. Ese día, de nós só ha quedar unha simple caricatura, un país fragmentado que renuncia a ser, cun 10 ou 15 por cento abrazados o portugués, e os outros progresivamente acaroándose ó castelán; o galego, tal como o entendemos, desaparecerá, por ende, Galicia tal como a entendemos, tamén.
Velaí a Academia Galega da Lingua Portuguesa, primeiro paso na dirección da fragmentación do país. Nunca os que favorecen unha Galicia monolingüe castelán falante tiveron aliado mellor; nunca argumentos tan claros. E nunca posibilidades tan viables. Xa non teñen que facer nada, só esperar a que a fenda desangre ó galego ata tal punto que pais e xentes novas, languidecidos (xa case derreados) polo peso da apatía e futilidade de continuar loitando en prol de preservar una lingua suicida -se cadra xa exánime -, capitulen, acepten a derrota e se entreguen ó castelán como único abeiro de familiaridade, que o é, fuxindo da nova colonización identitaria promovida pola Academia Galega da Lingua Portuguesa, que a é.
Ata o de agora eramos un pobo unificado, cunha identidade cultural singular milenaria, mesmo anterior á portuguesa, con diferenzas de opinión, pero unificado. Incluso os galegos que adoitan falar castelán, e o teñen como lingua de berce, se estaban (están) acaroando ó obvio: á acepción do galego como lingua propia de Galicia, dereito indelegable e valor inalienable da nosa identidade. Todos habiamos cedido algo en defensa desa unidade; os que falamos o galego rosaliano, o mesmo dos nosos pais e avós, aceptamos os “grazas”, “estudos”, e “probabeis”, non porque esas voces naceran na alma e gabiaran polo gorxa camiño dos beizos para facerse palabra, palabra que levara a evocar as lembranzas das colleitas e mallas, dos contos das lareiras e das cancións taberneiras, das romarías todas elas e das feiras gandeiras, coas súas voces espontáneas, espidas de pretensións, alleas ás soberbias e mañas de impostoras academias. Eran aquelas as voces dunha nación feita e dereita, á agarda de afirmar institucionalmente o que xa de feito existía: a independenza lingüística e cultural de Galicia. Algo ten de bo esta última desfeita: axuda a debullar as intencións, a pór as cousas claras: o grande inimigo de Galicia sempre estivo dentro de Galicia, sempre fomos nós, e agora, como derradeira loucura, imos intentar derrear a fala. Inverosímil.
Inaceptable. O galego non pode tomar o nome galego-portugués namentres o portugués sega chamándose simplemente portugués. Tal acción sentenciaría ó galego a ser percibido como un inservible dialecto do portugués, e, así, reafirmando a gran mentira xa ancorada nos libros de texto en toda a “lusofonía”, arestora xa tamén promovida por algúns de de Nós. Se hai algunha posibilidade de camiñar na dirección dunha unión lingüística, é, irrevogablemente, Portugal quen está chamado a dar o primeiro paso, nomeando á lingua galego-portugués: nos libros de texto e de uso oficial, nas institucións, na mesmísima Constitución da República Portuguesa. Ese día, falemos. Falemos entre iguais, ó abeiro da sabenza que o obxectivo non é destruír Galicia como ente cultural singular, que o é, nin envorcar as voces dos nosos devanceiros nos vertedoiros do esquezo, que nunca! ha suceder. Tódalas accións que non partan dunha veracidade histórica inapelable só teñen como única conclusión derrear a nosa identidade cultural. Repito, “de boas intencións está o inferno cheo”.
Non obstante, acepto como axiomático que reclamar para o galego a grafía portuguesa é tan lexitimo coma defender a grafía actual (a da RAG). O que non é lexitimo –non pode selo- é defender institucións alternas que debiliten, desacrediten e lle reste identidade á fala, de todos. Sendo a grafía un simple instrumento para expresar a lingua, calquera grafía, de seu, é lexitima. Hai casos notables de linguas que trocaron a súa grafía histórica e autóctona por outra que lle resultaba de máis conveniencia, e non pasou nada: o turco; e hai casos nos que unha mesma lingua - por motivos históricos e afinidades sociais - expresase en países adxacentes con grafías moi diferentes: serbocroata. E aínda hai exemplos nos que unha mesma lingua racha porque dos ou máis territorios que falan cadansúa variante valoran a súa singularidade nacional e maila súa afirmación identitaria máis cá unidade da fala: checo e eslovaco, e agora xa tamén o montenegrino. Todas esas opcións son lexitimas e serven seus propósitos. Mais este tanto ten quedar claro: a voz dun pobo está chamada á evolución espontánea, e nunca as súas formas e modos han ser forzados por academias, propias ou alleas. A voz colectiva da nosa sociedade, no que atinxe á lingua, é a da RAG; esta é a única institución autorizada para sopesar unha grafía sobre a outra e elixir a que tiver maior acepción e for máis representativa da realidade de Nós. As academias impostoras só perseguen divíder a sociedade e debilitar a fala; son, en conclusión, froita envelenada.
Tódolos debates son lexítimos, xaora que si, pero só unha decisión é lexitima, a da RAG. E, de feito, xa elixiu. O debate sobre a grafía, e só a grafía (nas voces, formas e modos de falar que herdamos dos noso devanceiros que ninguén me toque), pode continuar, e, mesmo, a grafía pode chegar a mudar, máis iso só é posible e lexitimo se parte da RAG, e se esta actúa en resposta a un reclamo social maioritario. A lingua, na súa manifestación máis pura, é a voz do pobo, e sempre ha ser espontánea e libre, ceibe dos cabestros da egolatría académica e da podremia política, ou aínda peor, dos odios infundidos. E, no noso caso, o nome da fala é completamente irrenunciable: galego. O nome da fala é parte intrínseca e inseparable da nosa identidade como galegos.
A lingua dun pobo é iso, lingua dun pobo, e é de natureza apolínea. Non necesita centos de millóns de falantes, non necesita ducias de países que a falen, e non necesita de empresas estranxeiras que a avalen; pero si necesita da alma e corazón do seu pobo, e a cambio, nútreo de identidade, afírmalle a súa singularidade, e sérvelle de áncora inamovible nas recorrentes tempestade. Tódolos debates (sensatos) en prol de un acaroamento ó portugués deben quedar reducidos á grafía, a partir de aí non hai nada que falar. Sería de suicidas suxerir que a nosa fonética, sintaxe e semántica, fermentadas dende o fondo dos séculos, prezada herdanza milenaria, se puideran mudar por decreto. O día que o galego pretenda ser algo máis ca fonte e afirmación da nosa identidade, áncora da nosa singularidade, ese día ha deixar de ser galego, ha deixar de ser noso. Ese día ha deixar de ser útil. Ese día, de nós só ha quedar unha simple caricatura, un país fragmentado que renuncia a ser, cun 10 ou 15 por cento abrazados o portugués, e os outros progresivamente acaroándose ó castelán; o galego, tal como o entendemos, desaparecerá, por ende, Galicia tal como a entendemos, tamén.
Velaí a Academia Galega da Lingua Portuguesa, primeiro paso na dirección da fragmentación do país. Nunca os que favorecen unha Galicia monolingüe castelán falante tiveron aliado mellor; nunca argumentos tan claros. E nunca posibilidades tan viables. Xa non teñen que facer nada, só esperar a que a fenda desangre ó galego ata tal punto que pais e xentes novas, languidecidos (xa case derreados) polo peso da apatía e futilidade de continuar loitando en prol de preservar una lingua suicida -se cadra xa exánime -, capitulen, acepten a derrota e se entreguen ó castelán como único abeiro de familiaridade, que o é, fuxindo da nova colonización identitaria promovida pola Academia Galega da Lingua Portuguesa, que a é.
Ata o de agora eramos un pobo unificado, cunha identidade cultural singular milenaria, mesmo anterior á portuguesa, con diferenzas de opinión, pero unificado. Incluso os galegos que adoitan falar castelán, e o teñen como lingua de berce, se estaban (están) acaroando ó obvio: á acepción do galego como lingua propia de Galicia, dereito indelegable e valor inalienable da nosa identidade. Todos habiamos cedido algo en defensa desa unidade; os que falamos o galego rosaliano, o mesmo dos nosos pais e avós, aceptamos os “grazas”, “estudos”, e “probabeis”, non porque esas voces naceran na alma e gabiaran polo gorxa camiño dos beizos para facerse palabra, palabra que levara a evocar as lembranzas das colleitas e mallas, dos contos das lareiras e das cancións taberneiras, das romarías todas elas e das feiras gandeiras, coas súas voces espontáneas, espidas de pretensións, alleas ás soberbias e mañas de impostoras academias. Eran aquelas as voces dunha nación feita e dereita, á agarda de afirmar institucionalmente o que xa de feito existía: a independenza lingüística e cultural de Galicia. Algo ten de bo esta última desfeita: axuda a debullar as intencións, a pór as cousas claras: o grande inimigo de Galicia sempre estivo dentro de Galicia, sempre fomos nós, e agora, como derradeira loucura, imos intentar derrear a fala. Inverosímil.
O abandono da lingua (V)
Primeiro vén Air Berlin, o nome xa o di todo: son da fóra. Seguiulle un tal sabio, tamén da fóra. Humanista, seica. Un tal Stainer do quen non sei nada; evidentemente a perda parece non ser moita. Algúns din que o Steiner é un sabio, e, como tal, que soubo ratificar; en fin, alá cadaquén cos seus deuses e heroes. Eu, tal como andan as cousas no Olimpo, polo de agora heime quedar na agnóstica soidade do pragmatismo. Para min, un sabio sería incapaz de dicir que unha lingua, cal for, sobra. Despois do “sabio” forasteiro, distinguido co Príncipe de Asturias –por falta de credenciais que non sexa a cousa -, viñeron os do Club Financiero de Vigo. Estes seica non se dan de sabios, o destes son os cartos: o mundo polos ollos do euro. Non obstante, ve-lo mundo polos ollos do euro, para un club financeiro, tampouco é para escandalizarse. Con todo, destes tres ataques á fala, é este o único que me preocupa, pola simple razón que estes son de Nós. O que digan os de por aí, de ser honesto, a min non me preocupa nadiña; moito, o que digan os de aquí. Se imos seguir sendo un pobo unido, como sempre o fomos - incluso nos tempos máis miserables e escuros dos anos traidores existiamos plenamente identificados como pobo -, depende de nós. Se imos estar desanaquizados, tamén.
Air Berlin despreza a nosa fala. Non sei se fan ben, se fan mal, ou se simplemente no fan nada. Inclínome polo último. Que Air Berlin fale ou non galego, na realidade practica da vida galega non significa absolutamente nada. Sendo a nosa unha realidade onde se debullan situacións de sobrevivencia (a mesma desaparición da fala) o simbolismo, penso eu, pasa a ser tertulia bizantina, decididamente improductiva, e quizais mesmo un estorbo. Se temos que andar polos aeroportos do mundo utilizando castelán ou inglés como instrumentos prácticos para resolver unha situación onde, as máis das veces, chegan catro palabras, frías, funcionais e impersoais, á nosa prosa e á nosa poesía, e ó noso falar no cotián do cada día, non lle significa nada. A nosa prosa e a nosa poesía, e o noso falar no cotián do cada día afírmanse na lingua cando é utilizada no verdadeiro falar. A nosa fala quizais aínda nolo agradeza e saia fortalecida cando for excluída dos pasaxeiros artificios viaxatas.
O galego é íntimo, de familia, de pobo; de Nós. Fonte e áncora da nosa identidade. Eu sospeito que nos máis dos países pequenos, Air Berlin, nin pío en vernáculo, e estou seguro que á cidadanía non lle preocupa nada. Cando a fala é un simple instrumento de comunicación, utilízase dunha maneira fría, funcional, practica e impersoal, ou sexa, afastada da mornura do propio. Neses casos, para falar serve calquera fala. A mornura do propio reservase para usos máis humanos, para falar cando toca senti-lo falar, cando toca vivi-lo falar, cando toca ama-lo falar; para falar cando o falar é moito máis ca unha simple e fría transacción indiferente ós asuntos do Ser.
Saúdo, como todo galego ben nacido, ás empresas estranxeiras con presenza entre nós que respecten, por vontade propia, por dignidade, por exaltación da condición humana, a nosa cultura e a nosa fala, as que amosen indiferenza a esas practicas, utilizarei os seus servizos cando for necesario, reafirmando e relembrando na súa frialdade a miña identidade. Quizais no fondo - xa non nas formas - a indiferenza (eu penso que non é desprezo) desas empresas sexa un alicerce onde han senta-las reflexións necesarias: o galego somos Nós, de Nós para Nós, e ninguén máis.
Air Berlin despreza a nosa fala. Non sei se fan ben, se fan mal, ou se simplemente no fan nada. Inclínome polo último. Que Air Berlin fale ou non galego, na realidade practica da vida galega non significa absolutamente nada. Sendo a nosa unha realidade onde se debullan situacións de sobrevivencia (a mesma desaparición da fala) o simbolismo, penso eu, pasa a ser tertulia bizantina, decididamente improductiva, e quizais mesmo un estorbo. Se temos que andar polos aeroportos do mundo utilizando castelán ou inglés como instrumentos prácticos para resolver unha situación onde, as máis das veces, chegan catro palabras, frías, funcionais e impersoais, á nosa prosa e á nosa poesía, e ó noso falar no cotián do cada día, non lle significa nada. A nosa prosa e a nosa poesía, e o noso falar no cotián do cada día afírmanse na lingua cando é utilizada no verdadeiro falar. A nosa fala quizais aínda nolo agradeza e saia fortalecida cando for excluída dos pasaxeiros artificios viaxatas.
O galego é íntimo, de familia, de pobo; de Nós. Fonte e áncora da nosa identidade. Eu sospeito que nos máis dos países pequenos, Air Berlin, nin pío en vernáculo, e estou seguro que á cidadanía non lle preocupa nada. Cando a fala é un simple instrumento de comunicación, utilízase dunha maneira fría, funcional, practica e impersoal, ou sexa, afastada da mornura do propio. Neses casos, para falar serve calquera fala. A mornura do propio reservase para usos máis humanos, para falar cando toca senti-lo falar, cando toca vivi-lo falar, cando toca ama-lo falar; para falar cando o falar é moito máis ca unha simple e fría transacción indiferente ós asuntos do Ser.
Saúdo, como todo galego ben nacido, ás empresas estranxeiras con presenza entre nós que respecten, por vontade propia, por dignidade, por exaltación da condición humana, a nosa cultura e a nosa fala, as que amosen indiferenza a esas practicas, utilizarei os seus servizos cando for necesario, reafirmando e relembrando na súa frialdade a miña identidade. Quizais no fondo - xa non nas formas - a indiferenza (eu penso que non é desprezo) desas empresas sexa un alicerce onde han senta-las reflexións necesarias: o galego somos Nós, de Nós para Nós, e ninguén máis.
O abandono da lingua (IV)
Mal vai a cousa cando hai que comezar cunha aclaración. Comecemos cunha aclaración: non ha ser empresa menor atopar galegos que sintan o sincero e profundo aprecio que eu sinto por Portugal. E sinto unha repugnancia, moi particular, cando oio a algúns dos de nós dicir tolerías como “eu son tan holandés coma portugués”, e aínda outros tamaños disparates cortados polo mesmo santo patrón das vulgaridades. Eu non, eu sonche ben máis portugués ca holandés, e son máis portugués ca italiano, e son máis italiano ca francés, e son máis francés ca holandés; as afinidades non son alleas a escala, e todo, tamén elas, existe na realidade progresiva. E pois claro que uns pobos están máis cerca ca outros. Moi ben, e a partir desa afirmación, leña. Cando toca dar leña, toca dar leña. E na defensa do propio sempre toca dar leña. Unha máis: moitas veces pobre quen confunda unha total inegociable e inalienable defensa do de Nós con desprezo ó alleo. Agora si, alá imos ó conto.
No lio este do reintegracionismo, ou sexa, da entrega ou capitulación lingüística ó modelo portugués, alén dos motivos ou intencións - haberá de todo -, é prudente reclamar que calquera intento de acercamento ó portugués tamén teña en conta como os portugueses nos ven a Nós. É moito pedir preguntarnos qué significa para eles ese acercamento; qué pasos darían eles en dirección a Nós, ou camiñariamos sós. De camiñar nós sós, ¿recoñeceríanos alguén ó chegar a onde for que ese camiño levara? Ou máis importante aínda, ¿recoñeceriámonos a nós mesmos ó final desa travesía? ¿Seguirían indemnes os nosos referentes de país e pobo? Pois claro que non.
Antes de abraza-las fantasías recoñezámo-los riscos, notables riscos. Tan notables que arrastran a posibilidade de destruír a galeguidade como manifestación cultural singular e base unitaria do país. E entón, ¿é de xente sensata embarcase en algo tan arriscado como iso? ¿Tan grande é a promesa das recompensas que xustifica arriscar a propia existencia? Todos sabemos que non. E se todos sabemos que non, estamos forzados a preguntarnos qué forza pode motivar asumir riscos desa natureza, riscos que ameazan á propia existencia. Para min, as forzas máis poderosas da historia son, por este orde: o amor, o odio, a ignorancia, e a avaricia. Destas, só podo pensar en dúas capaces dos galicianos desvarío: o amor e mailo odio. Mais, o amor é prudente e paciente, non se quenta nin berrinchea, e soamente o arrisca todo cando non hai outra alternativa, e sempre nun ámbito de sacrificio persoal: mangarlla ós de máis non me parece que cualifique como sacrificio persoal. Entón, ¿será o odio?, despois de todo, o odio está confirmado como unha das dúas forzas máis destructivas en todo a historia; sendo a outra, pois claro, a ignorancia. E cando se mesturan as dúas, ¡que Deus nos apañe confesados! E, de se-lo odio, ¿odio a que? Pois claro, a España. E, nun ámbito galego, o odio a España só pode atopar o seu fecundo na máis torpe, ruín e vulgar das ignorancias.
Regresando á premisa: eu, que coñecín – e coñezo – portugueses, aínda estou a agarda do primeiro (sobriños políticos e cuñados incluídos) que amosara un mínimo de curiosidade por Galicia (Cultura). Todo o contrario, molestámoslle. Galicia, como ente cultural que reclama un patrimonio común, compartindo unhas herdanzas que eles reclaman en exclusiva, moléstalles, e moito. Foxen da posibilidade de dar por feito unhas herdanzas colectivas dun sistema lingüistico común coma se do demo se tratara. Ven nas orixes compartidas da fala unha ameaza a súa propia singularidade, unha falta de pureza orixinal, de autenticidade, de exclusividade. A orixe da lingua é un tabú, algo que hai que ocultar, borra da historia, ¡para sempre!, como fixeron en épocas ben recentes cos (case milenarios) apelidos portugueses (moi portugueses, por certo) que compartían letra por letra – ¡meus pobres!- cos españois (galegos incluídos).
Endexamais atoparedes nun libro de texto portugués (enténdase de uso oficial) unha referencia clara e significativa á orixe da lingua nunha terra chamada Galicia, da que xerminou Portugal. Para os portugueses, o galego medieval nunca existiu; para eles, o nome histórico da lingua é portugués antigo. Aceptan o termo “galego-portugués” no contexto de ser a variante ou dialecto da lingua portuguesa que se fala na “região enpanhola da Galiza”. Velaí a intención manifesta de diminuír a nosa condición de pobo; somos unha simple rexión española, tan pobre no identitario que non temos lingua de seu, ni sequera sabemos falar ben o español, e o que aínda é peor, falamos unha variante dunha lingua estranxeira. Que lle quede ben claro a tódolos namorados do reintegracionismo, nunca, endexamais, a lingua en Portugal ha ser chamada galego-portugués. E nunca, endexamais, a Galicia (ente social cultural singular) ha ser vista nun plano de igualdade.
Para a inmensa maioría dos portugueses, esto do galego-portugués é un invento dos españois, mesmo, unha conspiración, sen máis propósito ca minguárlle-la súa singularidade e rebaixárlle-la súa condición nacional. É ofensivo, intolerable, que alguén se refira polo nome histórico á fala. A lingua portuguesa (¡nunca! galego-portugués) é un fenómeno social autótono exclusivo da Lusitania, completamente alleo á Gallaecia. E a Galicia histórica é unha españolada (enténdase no significado portugués da palabra). Non hai unha enciclopedia portuguesa que faga unha simple referencia ó galego-portugués como base común das dúas falas. Ata as Cantigas de Santa María –tan indiscutiblemente en galego, e tan indiscutiblemente castelás, nas que Portugal non ten nin arte nin parte - as presentan como patrimonio exclusivo da lingua e cultura portuguesa. Nin sequera o propio da lingua galega pode ser compartido. Se non fan de Afonso X o Sabio cidadán do Algarve é porque aínda non perderon por completo o sentido do ridículo. Si, hai algunhas referencias nos textos portugueses a nosa fala: “chámanlle oficialmente galego ao dialecto do português que se fala na região epanhola da Galiza”. Velaí o reintegracionismo. Portugal non está preparado para un tratado lingüistico, xa que o referente principal da cultura portuguesa aínda non é a Cultural Portuguesa; seguen sendo o anti-España. ¿É iso o que queremos para Galicia?, definirnos en base á inseguridade, á inferioridade, ó que non somos. ¿Tan pouco valoramos o que, si, verdadeiramente somos? ¿Non será iso (o que somos) suficiente para afirmarnos como cultura e como pobo?
Non é necesario quentarse, nin especular sobre o dito, abonde con pasearse por un par de enciclopedias do país veciño; a ver cantos regresades da viaxe coa bandeira do reintegracionismo izada. A ver cantas escolas portuguesas falan con xustiza histórica das orixes da fala.
Portugal nunca aceptaría un tratado lingüistico (enténdase como tratado: igualdade, veracidade histórica, e denominación correcta). ¡Nunca! E entón, pregúntome eu: ¿Que tería de miña unha lingua unificada con claras pautas de claudicación da galeguidade, de renuncia á singularidade cultural galega, afasta das voces dos meus pais e meus avós, de todo o indemne, de todo o máis prezado, do irrenunciable? Aprender palabras que non son miñas, formas que me son alleas, modos que non me sentan, e como recompensa, renunciar a ser galego. E, si, tamén eu oín falar do Tratado da Unión Lingüística Neerlandesa. E, non, non serve de referente.
Para min esta é unha marcha de cegos guiados por cegos camiño de ningures. Ou quizais aínda peor, camiño do inferno das boas intencións. Eu penso, no, ¡sei! que Galicia (o meu país) é moito máis ca un vertedoiro de refugallos da cultura e lingua portuguesas. Somos un vello país, plenamente definido, co inalienable dereito a chamarlle a nosa fala: galego, a falalo como cando e onde nos pete. Hoxe, maña, e sempre. O nome da fala é moito máis ca un símbolo; é unha identidade. Témolo dereito indelegable, inalienable, e irrenunciable, a chamarlle polo seu nome: galego. O reintegracionismo, en conclusión, é unha baixada de pantalóns. Chegado o momento da verdade, a lingua é do pobo, e o pobo galego temos unha lingua de seu, unha maneira de falala, de entendela, e sobre todo, de sentila.
Hai unha expresión típica destas partes (non traduce ben, pero abrangue sutilmente o espírito da cuestión): “Se ó valor de todo iso lle engadimos $1,50, nalgúns sitios aínda dá para mercar un café”. Iso resume o que eu valoro o reintegracionismo e mailos outros falsos eruditismos.
No lio este do reintegracionismo, ou sexa, da entrega ou capitulación lingüística ó modelo portugués, alén dos motivos ou intencións - haberá de todo -, é prudente reclamar que calquera intento de acercamento ó portugués tamén teña en conta como os portugueses nos ven a Nós. É moito pedir preguntarnos qué significa para eles ese acercamento; qué pasos darían eles en dirección a Nós, ou camiñariamos sós. De camiñar nós sós, ¿recoñeceríanos alguén ó chegar a onde for que ese camiño levara? Ou máis importante aínda, ¿recoñeceriámonos a nós mesmos ó final desa travesía? ¿Seguirían indemnes os nosos referentes de país e pobo? Pois claro que non.
Antes de abraza-las fantasías recoñezámo-los riscos, notables riscos. Tan notables que arrastran a posibilidade de destruír a galeguidade como manifestación cultural singular e base unitaria do país. E entón, ¿é de xente sensata embarcase en algo tan arriscado como iso? ¿Tan grande é a promesa das recompensas que xustifica arriscar a propia existencia? Todos sabemos que non. E se todos sabemos que non, estamos forzados a preguntarnos qué forza pode motivar asumir riscos desa natureza, riscos que ameazan á propia existencia. Para min, as forzas máis poderosas da historia son, por este orde: o amor, o odio, a ignorancia, e a avaricia. Destas, só podo pensar en dúas capaces dos galicianos desvarío: o amor e mailo odio. Mais, o amor é prudente e paciente, non se quenta nin berrinchea, e soamente o arrisca todo cando non hai outra alternativa, e sempre nun ámbito de sacrificio persoal: mangarlla ós de máis non me parece que cualifique como sacrificio persoal. Entón, ¿será o odio?, despois de todo, o odio está confirmado como unha das dúas forzas máis destructivas en todo a historia; sendo a outra, pois claro, a ignorancia. E cando se mesturan as dúas, ¡que Deus nos apañe confesados! E, de se-lo odio, ¿odio a que? Pois claro, a España. E, nun ámbito galego, o odio a España só pode atopar o seu fecundo na máis torpe, ruín e vulgar das ignorancias.
Regresando á premisa: eu, que coñecín – e coñezo – portugueses, aínda estou a agarda do primeiro (sobriños políticos e cuñados incluídos) que amosara un mínimo de curiosidade por Galicia (Cultura). Todo o contrario, molestámoslle. Galicia, como ente cultural que reclama un patrimonio común, compartindo unhas herdanzas que eles reclaman en exclusiva, moléstalles, e moito. Foxen da posibilidade de dar por feito unhas herdanzas colectivas dun sistema lingüistico común coma se do demo se tratara. Ven nas orixes compartidas da fala unha ameaza a súa propia singularidade, unha falta de pureza orixinal, de autenticidade, de exclusividade. A orixe da lingua é un tabú, algo que hai que ocultar, borra da historia, ¡para sempre!, como fixeron en épocas ben recentes cos (case milenarios) apelidos portugueses (moi portugueses, por certo) que compartían letra por letra – ¡meus pobres!- cos españois (galegos incluídos).
Endexamais atoparedes nun libro de texto portugués (enténdase de uso oficial) unha referencia clara e significativa á orixe da lingua nunha terra chamada Galicia, da que xerminou Portugal. Para os portugueses, o galego medieval nunca existiu; para eles, o nome histórico da lingua é portugués antigo. Aceptan o termo “galego-portugués” no contexto de ser a variante ou dialecto da lingua portuguesa que se fala na “região enpanhola da Galiza”. Velaí a intención manifesta de diminuír a nosa condición de pobo; somos unha simple rexión española, tan pobre no identitario que non temos lingua de seu, ni sequera sabemos falar ben o español, e o que aínda é peor, falamos unha variante dunha lingua estranxeira. Que lle quede ben claro a tódolos namorados do reintegracionismo, nunca, endexamais, a lingua en Portugal ha ser chamada galego-portugués. E nunca, endexamais, a Galicia (ente social cultural singular) ha ser vista nun plano de igualdade.
Para a inmensa maioría dos portugueses, esto do galego-portugués é un invento dos españois, mesmo, unha conspiración, sen máis propósito ca minguárlle-la súa singularidade e rebaixárlle-la súa condición nacional. É ofensivo, intolerable, que alguén se refira polo nome histórico á fala. A lingua portuguesa (¡nunca! galego-portugués) é un fenómeno social autótono exclusivo da Lusitania, completamente alleo á Gallaecia. E a Galicia histórica é unha españolada (enténdase no significado portugués da palabra). Non hai unha enciclopedia portuguesa que faga unha simple referencia ó galego-portugués como base común das dúas falas. Ata as Cantigas de Santa María –tan indiscutiblemente en galego, e tan indiscutiblemente castelás, nas que Portugal non ten nin arte nin parte - as presentan como patrimonio exclusivo da lingua e cultura portuguesa. Nin sequera o propio da lingua galega pode ser compartido. Se non fan de Afonso X o Sabio cidadán do Algarve é porque aínda non perderon por completo o sentido do ridículo. Si, hai algunhas referencias nos textos portugueses a nosa fala: “chámanlle oficialmente galego ao dialecto do português que se fala na região epanhola da Galiza”. Velaí o reintegracionismo. Portugal non está preparado para un tratado lingüistico, xa que o referente principal da cultura portuguesa aínda non é a Cultural Portuguesa; seguen sendo o anti-España. ¿É iso o que queremos para Galicia?, definirnos en base á inseguridade, á inferioridade, ó que non somos. ¿Tan pouco valoramos o que, si, verdadeiramente somos? ¿Non será iso (o que somos) suficiente para afirmarnos como cultura e como pobo?
Non é necesario quentarse, nin especular sobre o dito, abonde con pasearse por un par de enciclopedias do país veciño; a ver cantos regresades da viaxe coa bandeira do reintegracionismo izada. A ver cantas escolas portuguesas falan con xustiza histórica das orixes da fala.
Portugal nunca aceptaría un tratado lingüistico (enténdase como tratado: igualdade, veracidade histórica, e denominación correcta). ¡Nunca! E entón, pregúntome eu: ¿Que tería de miña unha lingua unificada con claras pautas de claudicación da galeguidade, de renuncia á singularidade cultural galega, afasta das voces dos meus pais e meus avós, de todo o indemne, de todo o máis prezado, do irrenunciable? Aprender palabras que non son miñas, formas que me son alleas, modos que non me sentan, e como recompensa, renunciar a ser galego. E, si, tamén eu oín falar do Tratado da Unión Lingüística Neerlandesa. E, non, non serve de referente.
Para min esta é unha marcha de cegos guiados por cegos camiño de ningures. Ou quizais aínda peor, camiño do inferno das boas intencións. Eu penso, no, ¡sei! que Galicia (o meu país) é moito máis ca un vertedoiro de refugallos da cultura e lingua portuguesas. Somos un vello país, plenamente definido, co inalienable dereito a chamarlle a nosa fala: galego, a falalo como cando e onde nos pete. Hoxe, maña, e sempre. O nome da fala é moito máis ca un símbolo; é unha identidade. Témolo dereito indelegable, inalienable, e irrenunciable, a chamarlle polo seu nome: galego. O reintegracionismo, en conclusión, é unha baixada de pantalóns. Chegado o momento da verdade, a lingua é do pobo, e o pobo galego temos unha lingua de seu, unha maneira de falala, de entendela, e sobre todo, de sentila.
Hai unha expresión típica destas partes (non traduce ben, pero abrangue sutilmente o espírito da cuestión): “Se ó valor de todo iso lle engadimos $1,50, nalgúns sitios aínda dá para mercar un café”. Iso resume o que eu valoro o reintegracionismo e mailos outros falsos eruditismos.
Sunday, November 8, 2009
O abandono da lingua (III)
Unha vez aceptado que rara vez a decadencia é inducida por causa única, ficamos ceibes das restriccións que nos poida frear do indagar en outras posibles razóns -alén das obvias - que poidan contribuír ó declive. Xa que falar das obvias é perde-lo tempo (todos sabemos quen son), falemos entón desoutras razóns que a nós chegan cargadas de boas intencións. No obstante, velaí o vello proverbio: “De boas intencións está o inferno cheo”. E indicios hainos, a moreas, que algún dos nosos infernos das boas intencións -hai máis dun - atópase nese empeño, xa algo maníaco-obsesivo, de non poucos labradores da fala en entender a lingua de todos nun estado permanente de desafío á Normativa, ou sexa, de rexeitamento do país como colectivo singular, unitario, organizado en base a unha realidade social de seu. Mailas boas intencións –que xa dan para encher, ¡a barrote!, un bo anaco inferno -, non deixan de ser, estas, aptitudes un algo irracionais, nalgúns casos máis propias de matóns de patio ca de amantes dun país e da súa fala, onde se adiviñan uns (nin tan) disimulados matices de entrega a propósitos alleos á realidade de Nós. E pois claro que me refiro ó reintegracionismo.
Se a historia nos di que os patriotas non sobran ningún, aínda nos di con moita máis clarividencia que os salvapatrias, si, sobran todos. No obstante, non serei eu quen dubide da honestidade de cantos idealicen o reintegracionismo (non vai por aí hoxe o lio), pero presupoñer que ese feixe de séculos que pasaron desde a racha dos Borgoña poidan ser borrados da historia sen deixar pegada, é difícil de comprender. Falar dunha mesma fala e dun mesmo pobo despois de tantos séculos de separación, non é un disparate menor. Con todo, si, pódese falar dun mesmo sistema lingüistico, constituído por dúas linguas cuxas afinidades léxicas poden alcanzar quizais ata un 80% do seu vocabulario máis cotián (o único verdadeiro vocabulario de toda fala: o da xente). Se ese 20% de diferenza semella ser pouca cousa como para poder falar de dúas linguas diferenciadas, lembrémonos que moitas menos diferenzas hai entre o ADN dun ser humano e mailo dun chimpancé e, agás notables excepcións ... Xa logo, indo ós eidos morfolóxicos, aí si que xa non teño a mínima dúbida de que estamos perante dúas moi diferentes falas. Non é unha opinión; é unha experiencia, vivida, case no cada día. En fin, estamos onde estamos. E onde estamos, malia os defectos que lle queiramos apuntar, existimos plenamente singularizados e identificados como cultura e como pobo. Galicia existe; o galego, tamén. Esa é a mensaxe de fondo que deberamos megafoniar, e non outra. Xa logo, fose cal for o camiño a seguir, o punto de partida xa non pode ser outro máis que a Normativa (a nosa); e os que dela coidan (se é que dela coidan) están chamados a rexeitar as inclinacións simplistas e bandullentas, e só deben sentirse obedientes ós reclamos manifestos na realidade social. Pola simple razón de que non hai ningunha outra realidade exenta das perversións infundidas pola ausencia do espontáneo e natural, desvencellada dos podredoiros do elitismo, da arrogancia e da soberbia, e sobre todo, do oportunismo da política. Por ende, calquera outras influencias só han contribuír a perverte-la lingua. Estas aptitudes contrarias ás Normas alimenta a incerteza e réstanlle estabilidade á fala, mesmo, identidade: eliminada a identidade, eliminado é o galego como base unitaria do país; eliminado o galego como base unitaria do país, eliminada a súa utilidade. Para falar serve calquera fala.
O galego ilusiónanos porque nos singulariza identifica e define. É cousa nosa que de nós fai Nós. Valoramos a singularidade por riba de tódalas outras consideracións. Os que perseguen outros propósitos e seguen entregados ó reintegracionismo non queren darse conta de que esta escisión pode espertar os fantasmas da anarquía “Divide et impera”, empuxando pais e ás xentes novas na dirección do castelán como única lingua estable da nosa xeografía. A anarquía, fomentando división e decadencia, só ha beneficiar ós inimigos da fala, habilitándolle-los camiños que levan á súa extinción. Por si quedaba algunha dúbida que os fanatismos son todos malos, velaí a gran ironía: os mesmos fanáticos da fala reducidos a simple sicarios involuntarios.
Argumentos obxectivos hainos (a moreas) en prol da acepción da normativa portuguesa (que iso é o reintegracionismo, e non outra cousa) como única, común e universal; iso douno por indiscutible. Non obstante, eses argumentos non teñen calado social nin acepción identitaria. E todo canto afecte á identidade dun pobo non pode ser reducido ás vulgaridades das presuposicións técnico-científicas de catro self-proclaimed eruditos sabios da fala. Iso marcaría o principio da fin. Non hai mellor maneira de asasinar unha fala ca entregarlle o titulo de propiedade ós claustros universitarios e ás mesas de aquí ou de aló. Negarlle o titulo de propiedade ós verdadeiros donos, forzándoos a fuxir á procura do castelán como único abeiro de pertenza e familiaridade, no só é furto e fraude, é unha morte anunciada.
Somos os que somos, e se somos todos, somos abondos. A sobrevivencia da nosa identidade como pobo diferenciado depende da sobrevivencia do galego (sen matices nin enganos) como lingua diferenciada.
Se a historia nos di que os patriotas non sobran ningún, aínda nos di con moita máis clarividencia que os salvapatrias, si, sobran todos. No obstante, non serei eu quen dubide da honestidade de cantos idealicen o reintegracionismo (non vai por aí hoxe o lio), pero presupoñer que ese feixe de séculos que pasaron desde a racha dos Borgoña poidan ser borrados da historia sen deixar pegada, é difícil de comprender. Falar dunha mesma fala e dun mesmo pobo despois de tantos séculos de separación, non é un disparate menor. Con todo, si, pódese falar dun mesmo sistema lingüistico, constituído por dúas linguas cuxas afinidades léxicas poden alcanzar quizais ata un 80% do seu vocabulario máis cotián (o único verdadeiro vocabulario de toda fala: o da xente). Se ese 20% de diferenza semella ser pouca cousa como para poder falar de dúas linguas diferenciadas, lembrémonos que moitas menos diferenzas hai entre o ADN dun ser humano e mailo dun chimpancé e, agás notables excepcións ... Xa logo, indo ós eidos morfolóxicos, aí si que xa non teño a mínima dúbida de que estamos perante dúas moi diferentes falas. Non é unha opinión; é unha experiencia, vivida, case no cada día. En fin, estamos onde estamos. E onde estamos, malia os defectos que lle queiramos apuntar, existimos plenamente singularizados e identificados como cultura e como pobo. Galicia existe; o galego, tamén. Esa é a mensaxe de fondo que deberamos megafoniar, e non outra. Xa logo, fose cal for o camiño a seguir, o punto de partida xa non pode ser outro máis que a Normativa (a nosa); e os que dela coidan (se é que dela coidan) están chamados a rexeitar as inclinacións simplistas e bandullentas, e só deben sentirse obedientes ós reclamos manifestos na realidade social. Pola simple razón de que non hai ningunha outra realidade exenta das perversións infundidas pola ausencia do espontáneo e natural, desvencellada dos podredoiros do elitismo, da arrogancia e da soberbia, e sobre todo, do oportunismo da política. Por ende, calquera outras influencias só han contribuír a perverte-la lingua. Estas aptitudes contrarias ás Normas alimenta a incerteza e réstanlle estabilidade á fala, mesmo, identidade: eliminada a identidade, eliminado é o galego como base unitaria do país; eliminado o galego como base unitaria do país, eliminada a súa utilidade. Para falar serve calquera fala.
O galego ilusiónanos porque nos singulariza identifica e define. É cousa nosa que de nós fai Nós. Valoramos a singularidade por riba de tódalas outras consideracións. Os que perseguen outros propósitos e seguen entregados ó reintegracionismo non queren darse conta de que esta escisión pode espertar os fantasmas da anarquía “Divide et impera”, empuxando pais e ás xentes novas na dirección do castelán como única lingua estable da nosa xeografía. A anarquía, fomentando división e decadencia, só ha beneficiar ós inimigos da fala, habilitándolle-los camiños que levan á súa extinción. Por si quedaba algunha dúbida que os fanatismos son todos malos, velaí a gran ironía: os mesmos fanáticos da fala reducidos a simple sicarios involuntarios.
Argumentos obxectivos hainos (a moreas) en prol da acepción da normativa portuguesa (que iso é o reintegracionismo, e non outra cousa) como única, común e universal; iso douno por indiscutible. Non obstante, eses argumentos non teñen calado social nin acepción identitaria. E todo canto afecte á identidade dun pobo non pode ser reducido ás vulgaridades das presuposicións técnico-científicas de catro self-proclaimed eruditos sabios da fala. Iso marcaría o principio da fin. Non hai mellor maneira de asasinar unha fala ca entregarlle o titulo de propiedade ós claustros universitarios e ás mesas de aquí ou de aló. Negarlle o titulo de propiedade ós verdadeiros donos, forzándoos a fuxir á procura do castelán como único abeiro de pertenza e familiaridade, no só é furto e fraude, é unha morte anunciada.
Somos os que somos, e se somos todos, somos abondos. A sobrevivencia da nosa identidade como pobo diferenciado depende da sobrevivencia do galego (sen matices nin enganos) como lingua diferenciada.
O abando da lingua (II)
Dende lonxe, a miles de quilómetros do país, para algúns (agardo que aínda moitos) restablecer os vínculos coa fala convértesenos nunha necesidade. Necesidade alleada e desconectada das politiqueiras de moda ou do momento, dos beneficios materiais ¡inexistentes!, ancorada no existencialismo máis simple, confinada na esencia do propio ser. A lingua pasa a ser un sustento do espírito onde os valores numéricos e conceptos de universalismo carecen de todo significado, percibímola na espontaneidade do sentir máis puro; pero unha lingua necesita moito máis. Algúns, dos tantos que nos tivemos que ir do país (a emigración nunca foi un exercito de voluntarios, ¡nin un mito!), canto máis lonxe estabamos da fala máis sós nos atopabamos. E é no reencontro coa fala onde de novo atopamos o acougo, a compañía, a habilidade de volver soñar soños esquecidos, de resistir o empuxe da distancia –de tódalas distancias-, e do tempo, de revalidar aquel “resistimos porque soñamos” que nos deixou dito un dos nosos; pero unha lingua necesita moito máis. Unha lingua non vai sobrevir porque catro aloucados idealistas non saibamos vivir sen ela. É ela a que ten que saber vivir sen nós. Sobre todo sen os que sen nunca haber sido voz pasamos a ser simples ecos dun pasado miserable, nun presente inadaptable, cos ollos postos nun futuro con rancio sabor a pretérito.Fai moi pouco que os xornais do país anunciaban un estado de pobreza total da nosa xuventude universitaria, reminiscencias doutros tempos, doutros lugares, e moi, moi diferente as vanglorias dos que ostentan o poder. Nada menos que un 55% dos universitarios, nos seus primeiros anos de vida profesional –que en si xa é unha traxedia, sen precedentes, que esta comece de 3 a 5 anos máis tarde ca en calquera outro país avanzado -, perciben un terceiromundistas soldo duns 600 € mensuais. Velaí a constante frustración e insoportable precariedade na que vive a nosa xuventude. A mocidade séntense pasaxeiros nun avión pilotado por suicidas. Iso fai que algúns pais, especialmente nas urbes, movidos polo mero instinto de sobrevivencia, prefiran para os seus fillos linguas vehiculares de uso e beneficio alén das terras galaicas: Castelán, Inglés, etc. É un por si acaso hai que face-las maletas. Fáiselle difícil, case imposible, montar causa na defensa do galego como lingua útil se agardan ter que resolve-la vida en Madrid, Barcelona, Canarias, Londres ..., ou Nova Jersey. Todo parece suxerir que a saúde do galego está vinculada á saúde do país. Se o país se suicida... En fin, todos sabemos que os mortos non fala. Pola contra, se o país é vital, a lingua ha ser vital. A xente precisa crer no futuro do país. E, por desgracia para a nosa fala, os marcos de referencia do futuro, que a nós chega no presente, parten todos dun pasado pouco esperanzador. Tétrico.
O abando da lingua
Continua os gritos de alarma perante o abando da lingua. ¡A morte!, presaxian algúns. Créollo. É máis, teño probas irrefutables: na miña aldea do Zapatal, parroquia de Santa Mariña de Xuño, concello do Porto do Son, por máis decretazo que lle manguen, xa non a fala ninguén; en Nova Jersey, Nova York, e Miami, cada día uns poucos máis. Segundo os xornais do país, en Madrid xa se fala máis ca en toda a provincia de Ourense, Barcelona seica xa superan a Lugo, Tenerife xa anda por aí polos niveis de Vilagarcia, e nas Palmas xa hai tantos galego falantes coma en toda a Costa da Morte. Non sei arestora como andará de saúde o galego de terras vizcaínas; tenme dito meu pai que na súa mocidade por alá por Pasaxes se falaba a cacheo, para xa despois dunha longa pausaba, envorcarse sobre a baralla soliloqueando “daquela, o raro era atopar un mariñeiro que non falara ghallegho...”. Xa vedes, a morte é poliédrica, a das xentes, a das falas, a de todo canto vida tiver, tamén poliédrica. Dos moitos rostros da Santa Compaña que axexa á nosa fala, hai un, alomenos un, que coñezo intimamente. Véxoo tódolos días, nos lugares máis públicos e nos lugares máis íntimos; non se zafa nin o espello.
Xa vai para un par de anos que coñecín a José María, un dos últimos en abandonala. Sospeito que el aínda non o sabe. ¡Xa se enteirará! José María é un mozo duns vinte e poucos anos, ven de Carnota, un dos moitos lugares de Galicia onde cada día se fala menos galego, e non porque as rúas, vilas e aldeas, estean cheas de xente falando noutras falas. Non..., non é o castelán o que está a guindar ó galego fóra das vilas e aldeas da Costa da Morte. Esas doenzas só bule aló nos vezos da dinámica urbana. ¡Oh!..., se ese for o problema, que fácil a tiñamos. Hai inimigos moito máis formidables e destructivos ca presencia doutras falas. José María estaba cun primo da súa idade, fillo de emigrantes, de vello, que viña visitar a un dos meus fillos, tamén mozos, e tamén nados na emigración. A miña muller preguntoulle que cómo era que decidira virse para aquí (Nova Jersey). Fixo unha pausa reflexión que non se corresponde a súa idade e soltou aquel inesquecible “veño... a ver se fago algo coa miña vida”, como se ós vinte e nada de anos xa estivera todo decidido, tódalas sortes botadas, tódalas fiestras dos galicianos destinos pechadas. Esta lacónica resposta, medio pregunta, case lamento, non ten nada de evasiva, de ambigua, é un tributo á claridade na súa forma máis manifesta, deses momentos diáfanos que non deixan nada por engadir. Facer algo coa vida.
José María fala un galego ¡mallado!, xorde da súa gorxa de forma natural elegante e puro. Indiferente, ¡por completo!, as interminables lerias da Rúa Tabernas, e a tódalas Mesas e Ligas habidas e por haber; afastado do fecundo dos falsos eruditas, adornado cos fortes son da gheada como lle corresponde a quen veu a luz por vez primeira fronte á ferida, pero inmortal, Costa da Morte. Si, José María, ó igual que eu cando rapaz, ó igual que todo o mundo rural e mariñeiro, existe nunha relación natural e espontánea coa fala; por ende e por iso, allea ás politiqueiradas.
Segundo os informes, o outro abandono da lingua –a outra cara da morte -, o máis anunciado, o que semella voluntario por ser premeditado, é máis prevalente nos sectores máis urbanos. Alí, ó carón dos institutos e universidades, das bibliotecas e normativas, xusto onde, en aparencia, debera ser máis fácil preservala. Parece unha contradicción. Non a é. ¡Que vai ser! Na triste realidade do noso país (de pleno emprego a patacón por hora, sometido a unha clase política de soldos millonarios e burlescos pluses cacicados), de haber un abandono premeditado da lingua (o de José María non foi, nin o da aldea do Zapatal) é coherente que sexa ó carón das universidades, promovido polos máis informados, os máis conscientes da fútil realidade socioeconómica, os que mellor coñecen e menos esperan dun país escarallado, sepultado debaixo das nádegas da cocaína, dos botellóns, e da putería, incapaz de ceibarse dos cabestros do nepotismo e das redes da endogamia, cunha clase política sen tradición de servicio civil, sen arraigo no mundo empresarial, desconectada do mundo das solucións, herdeira dos anacronismos dos interminables circunloquios académicos afastados do mundo do tanxible. Gobernar non é un exercicio de teoría limitado ós planos hipotéticos. Os problemas existen na realidade verificable; as solucións, polo de agora, simples abstraccións teóricas das tertulias e lerias da Constantinopla dos nosos claustros e das farras do día de aquí ou do día de aló mentres as nosas empresas andan fuxidas, instalando en calquera lugar, agás en Galicia, e un estado demográfico anunciando a gritos o finar dun país. A ausencia dunha clase política con raíces no pragmatismo da industria productiva, forxada e probada nos eidos das iniciativas privadas, capaz de sacudir ó país, de encamiñalo nos vieiros do progreso, de abrilo ás posibilidades, de acabar co colocadismo, de borrar (polos medios que fosen necesarios) da mesma existencia á endogamia, ó caciquismo traidor e ós seus ladrillo/narco-aliados, e, para sempre, desaloxar dos beizos da mocidade a terrible pregunta exclamación lamento derrota fracaso “a ver se fago algo coa miña vida”, é a raíz do problema do abandono da fala, de tódolos abandonos. O abandono da lingua non é un fenómeno social illado, é a última consecuencia das múltiples accións que conducen á destrucción da autoestima. Último refuxio da desesperación. É o recoñecemento da derrota irreversible. ¿Quen mellor cós universitarios saberán desa verdade? ¿Quen mellor cós universitarios saberá que para emigrar a Madrid, Barcelona, Canarias, Londres, ou Nova Jersey, o galego non é prioritario? Ei-lo miolo do problema.
Preguntádelle a José María canto non botara de menos non poder falar o glorioso galego mariñeiro da Casta da Morte cos amigos de toda a vida. Falalo con esa voz firme desafiante do nordés, adornado cos fortes sons da gheada, acompañado na interminable percusión das marusías. Pero non, a voz de José María xa non se suma á incomparable polifonía da Costa da Morte.
Xa vai para un par de anos que coñecín a José María, un dos últimos en abandonala. Sospeito que el aínda non o sabe. ¡Xa se enteirará! José María é un mozo duns vinte e poucos anos, ven de Carnota, un dos moitos lugares de Galicia onde cada día se fala menos galego, e non porque as rúas, vilas e aldeas, estean cheas de xente falando noutras falas. Non..., non é o castelán o que está a guindar ó galego fóra das vilas e aldeas da Costa da Morte. Esas doenzas só bule aló nos vezos da dinámica urbana. ¡Oh!..., se ese for o problema, que fácil a tiñamos. Hai inimigos moito máis formidables e destructivos ca presencia doutras falas. José María estaba cun primo da súa idade, fillo de emigrantes, de vello, que viña visitar a un dos meus fillos, tamén mozos, e tamén nados na emigración. A miña muller preguntoulle que cómo era que decidira virse para aquí (Nova Jersey). Fixo unha pausa reflexión que non se corresponde a súa idade e soltou aquel inesquecible “veño... a ver se fago algo coa miña vida”, como se ós vinte e nada de anos xa estivera todo decidido, tódalas sortes botadas, tódalas fiestras dos galicianos destinos pechadas. Esta lacónica resposta, medio pregunta, case lamento, non ten nada de evasiva, de ambigua, é un tributo á claridade na súa forma máis manifesta, deses momentos diáfanos que non deixan nada por engadir. Facer algo coa vida.
José María fala un galego ¡mallado!, xorde da súa gorxa de forma natural elegante e puro. Indiferente, ¡por completo!, as interminables lerias da Rúa Tabernas, e a tódalas Mesas e Ligas habidas e por haber; afastado do fecundo dos falsos eruditas, adornado cos fortes son da gheada como lle corresponde a quen veu a luz por vez primeira fronte á ferida, pero inmortal, Costa da Morte. Si, José María, ó igual que eu cando rapaz, ó igual que todo o mundo rural e mariñeiro, existe nunha relación natural e espontánea coa fala; por ende e por iso, allea ás politiqueiradas.
Segundo os informes, o outro abandono da lingua –a outra cara da morte -, o máis anunciado, o que semella voluntario por ser premeditado, é máis prevalente nos sectores máis urbanos. Alí, ó carón dos institutos e universidades, das bibliotecas e normativas, xusto onde, en aparencia, debera ser máis fácil preservala. Parece unha contradicción. Non a é. ¡Que vai ser! Na triste realidade do noso país (de pleno emprego a patacón por hora, sometido a unha clase política de soldos millonarios e burlescos pluses cacicados), de haber un abandono premeditado da lingua (o de José María non foi, nin o da aldea do Zapatal) é coherente que sexa ó carón das universidades, promovido polos máis informados, os máis conscientes da fútil realidade socioeconómica, os que mellor coñecen e menos esperan dun país escarallado, sepultado debaixo das nádegas da cocaína, dos botellóns, e da putería, incapaz de ceibarse dos cabestros do nepotismo e das redes da endogamia, cunha clase política sen tradición de servicio civil, sen arraigo no mundo empresarial, desconectada do mundo das solucións, herdeira dos anacronismos dos interminables circunloquios académicos afastados do mundo do tanxible. Gobernar non é un exercicio de teoría limitado ós planos hipotéticos. Os problemas existen na realidade verificable; as solucións, polo de agora, simples abstraccións teóricas das tertulias e lerias da Constantinopla dos nosos claustros e das farras do día de aquí ou do día de aló mentres as nosas empresas andan fuxidas, instalando en calquera lugar, agás en Galicia, e un estado demográfico anunciando a gritos o finar dun país. A ausencia dunha clase política con raíces no pragmatismo da industria productiva, forxada e probada nos eidos das iniciativas privadas, capaz de sacudir ó país, de encamiñalo nos vieiros do progreso, de abrilo ás posibilidades, de acabar co colocadismo, de borrar (polos medios que fosen necesarios) da mesma existencia á endogamia, ó caciquismo traidor e ós seus ladrillo/narco-aliados, e, para sempre, desaloxar dos beizos da mocidade a terrible pregunta exclamación lamento derrota fracaso “a ver se fago algo coa miña vida”, é a raíz do problema do abandono da fala, de tódolos abandonos. O abandono da lingua non é un fenómeno social illado, é a última consecuencia das múltiples accións que conducen á destrucción da autoestima. Último refuxio da desesperación. É o recoñecemento da derrota irreversible. ¿Quen mellor cós universitarios saberán desa verdade? ¿Quen mellor cós universitarios saberá que para emigrar a Madrid, Barcelona, Canarias, Londres, ou Nova Jersey, o galego non é prioritario? Ei-lo miolo do problema.
Preguntádelle a José María canto non botara de menos non poder falar o glorioso galego mariñeiro da Casta da Morte cos amigos de toda a vida. Falalo con esa voz firme desafiante do nordés, adornado cos fortes sons da gheada, acompañado na interminable percusión das marusías. Pero non, a voz de José María xa non se suma á incomparable polifonía da Costa da Morte.
Subscribe to:
Posts (Atom)
