Eu, Galicia, e a nación (II)

Saín de Galicia unha semana antes de ter cumpridos os dezasete anos, unha madruga, aínda noite, fría, a madrugada máis fría de cantas gardo memoria. Xa van máis de trinta e catro anos desde aquela e aínda sinto aquel frío xeándome a alma, arrefriando aquel ollar que todo o abarcaba, de cando o mundo aínda era grande... Era aquel o frío que xurde cando a morna chama da nación se apaga perante a realidade da distancia, de tódalas distancias, desprendendo un manto de escuridade sobre a esperanza. Pero a luz, sabia e audaz navegante das escuridades, allea aos ruídos temporais, indiferente a tódalas distancias, vive na infinidade do espazo, acochada na realidade da súa propia eternidade, mesmo despois de extinguirse a chama. Daquela, o único referente no mundo que eu tiña do mundo era a miña bisbarra. O mundo, a nación, o gran referente da miña existencia atopábase (atopase) entre as rías de Arousa e Noia e Muros, nunha parroquia recostada nas costelas do Barbanza; seus pés refrescados polas augas vigorosas do Atlántico. Pasaron os anos... Por cada un que vivín no país xa van máis de dous fóra. E, con todo, cando miro nos adentros a repasar os apuntes de quén eu son, atópome con que a esencia do meu ser, a armazón que sustenta a miña identidade, segue ancorada a unhas terras enganchadas a unha montaña abrigada por dúas rías nas tépedas costas da Galicia.

Non hai dubida que Galicia é o gran referente da miña vida e mailo sustento da miña identidade, norte de tódolos meus camiños e fonte dos máis dos meus pesares. Eu penso que tanto amor a unha terra e a unha xente e a unha fala, a unha maneira de ver o mundo, a un ronsel que se esvaece na distancia..., a unha esperanza peregrina rescatada polos soños dos que capitular non saben, pódeselle chamar nación.

Pero hai máis. Sempre hai máis... Nos máis de trinta anos en Nova Jersey, no persoal, houbo de todo: fun estudante, veciño, compañeiro de traballo; en fin, de todo algo. Tanto nos anos universitarios coma nos traballos – ía dicir coñecín; ¡qué ía coñecer! – cruceime, nos vieiros recen nados, con rusos, polacos, húngaros e rumanos, algún que outro inglés e irlandés, e un longo etcétera de xentes credos e nacionalidades. Non atopei vestixio algún de nexo nacional con ningunha das xentes desas patrias, non compartimos nin sequera as pegadas. Nin cos irlandeses, e iso que seica hai unhas herdanzas celtas; pode ser, pero (na miña experiencia) cadaquén toca ao compás da percusión do latexar do corazón da súa terra. Non obstante, si atopei o manancial de onde emana a nación: no amor ao propio; mais nunca, endexamais, no odio ao outro. E, si, atopei claras pautas de nación alén do máis inmediato. Atopeinas na conexión e solidariedade claramente manifesta nos andaluces, leoneses e asturianos, manchegos ou valencianos, e tamén nalgúns iberoamericanos e portugueses, e aínda, en certa medida, nos italianos. Lémbrome, coma se fora hoxe, cando nunha pizzería no sur de Nova Jersey o amable pizzeiro, de gorxa fonda extravertida, case mariñeira, se percibiu de que eu e maila muller falabamos en algo entrañablemente familiar (galego coloquial), e soltou aquel grito exclamación pregunta ¿españolo!, ou algo así. Contesteille que si, que eramos de España. O ambiente mudou, de súpeto, xa eramos familia e aínda non habiamos compartido nin os nomes. Aqueloutros clientes de moitos días seguían sendo clientes de moitos días, nós xa eramos da casa. Preguntoume de que parte de España. Cando, Galicia, lle contestei, gritoume: ¡galiciano! Mirounos con obvia e espontánea alegría mentres nos dicía algo así como españois e italianos eramos “la mesma cosa ...”; el tamén apreciou os indicios diso que demos en chamar nación. Non serei eu quen de suxerir a restauración do Imperio Romano, nin a reintegración e oficialidade do latín; aínda cando, nestas épocas de memoria histórica e outros descamiñados, restaurar os nomes da Bética e maila Hispalis non me houbera desagradado nada. En fin, simplemente falo do vivido, que ao fin e ao cabo se alguén cre que dalgunha outra cousa se pode falar cun mínimo de autenticidade, vive moitas veces nos desnortes do engano.

Para min está claro que Galicia é nación, dimo nada menos que a flor recorrente de cada primavera, e sóbranme tódolos argumentos históricos, xa nin falar dos antropolóxicos e esoutros eruditos disparates dos que cren saber algo máis cás voces primordiais residentes na conciencia colectiva deste pobo que somos nós. Pero, a partir desa afirmación, e sempre como primeiro argumento recorrendo á infalibilidade do amor, profeso que o roce que tiven coas xentes do conxunto do Estado, esclareceume, máis alá de toda dúbida, que con eles tamén abrigo sentimentos propios de nación (quizais os que non viviron esta vida da emigración lles custe un pouco entendelo, e mesmo presintan no afirmado algo así coma unha contradicción. Sonche cousas do frío. O frío da diáspora fainos moi receptivos á calor..., á fraternal calor que atopamos nas xentes das outras Comunidades que connosco comparten o Estado, e aínda tamén naquelas nas que coinciden as máis humanas das afinidades).

Para min está sobradamente claro que a nación non é monolítica, nin unha conveniencia temporal, nin unha normativa fiscal, nin catro anaquiños de tella escaravellados nun castro calquera, e aínda moito menos unha simple tribo que aprendeu a pescar. A nación é moito máis. E é cada día máis. Galicia está chamada a ser cada día máis. E é aí, nese constate medrar, nesa xerarquía dinámica do ser (ser aquí sen renunciar a ser aló, ser aló sen renunciar a ser de aquí) onde a nación se reafirma con toda a súa gloria e adquire todo o seu significado.